اصول اساسي نوازندگي ويولن (بخش دوم)

الگوي شماره۱/۳:
-انگشت گذاري دست چپ:
۳/۱/۱: اصل ماندگاري انگشتان بر يك سيم:
هنرجو در مراحل ابتدايي آموزش، همواره بايد هنگام انگشت گذاري بر گريف به اصل ماندگاري انگشتان توجه داشته باشد. هر چند پس از طي مراحل اوليه نوازندگي، اين امر كمتر توسط نوازندگان حرفه اي مورد توجه قرار مي گيرد.
 

شيوه صحيح قرار گرفتن انگشت اول به صورت هلالي
پايبندي هنرجو در مراحل ابتدايي آموزش به اجراي صحيح اين اصل، باعث مي گردد تا اولا ذهن هنرجو به دركي صحيح تر از نحوه چيدمان انگشتان در وضعيت هاي متفاوت انگشت گذاري با فواصل مختلف دست يابد و ثانيا توانايي فيزيكي هنرجو براي نگهداري همزمان انگشتان در وضعيت هاي نامتعارف انگشت گذاري افزايش يابد و ثالثا بر ميزان توانايي هنرجو در گذاشتن يك انگشت بر گريف به شكل مستقل از ديگر انگشتان افزوده گردد.

اصل ماندگاري انگشتان بر يك سيم:
هرگاه انگشت گذاري در يك سيم به ترتيب از انگشت اول به بعد انجام پذيرفت نوازنده بايستي علاوه بر نگهداري انگشت آخر، انگشتان گذاشته شده قبلي را نيز، بر روي گريف نگاه دارد اما اگر انگشت گذاري به شكل نامنظم و بدون ترتيب انجام پذيرفت، ديگر نيازي بر گذاشتن همزمان انگشتان ماقبل بر روي گريف وجود ندارد.

براي مثال، اگر بر روي سيم -لا- اجراي پشت سر هم نت هاي لا تا مي در پوزيسيون اول مطرح باشد، نبايستي پس از نواخته شدن هر يك از نت هاي اين مجموعه انگشت متناظر با آن را از روي گريف برداشت. اما در صورتي كه بلافاصله پس از اجراي سيم آزاد نواختن نت – ر- مطرح باشد، نيازي به گذاشتن همزمان انگشتان اول و دوم با انگشت سوم وجود ندارد و انگشت سوم مي تواند به شكل مستقل بر روي گريف گذاشته شود.

البته بايد توجه داشت اجراي اين اصل در مجموعه هاي كوچكتر انگشت گذاري نيز به همين شكل صورت مي پذيرد. براي مثال در اجراي پشت سر هم نت هاي دو، ر، مي بر روي سيم لا نبايستي انگشتان دوم و سوم را پس از اجراي نت هاي – دو – و – ر – برداشت و براي نواختن نت- مي – بلافاصله پس از نت – سي – نبايستي انگشتان دوم و سوم را بر روي گريف گذاشت و در اين حالت انگشت چهارم به تنهايي بر روي گريف مي نشيند.

تذكر-۱۴:
اجراي اين اصل در يك پوزيسيون، بستگي به شكل فواصل موسيقايي انگشتان آن نسبت به يكديگر ندارد.

۳/۱/۲: نحوه انگشت گذاري:

شيوه صحيح قرار گرفتن انگشت دوم به صورت حلاليهمواره در هنگام انگشت گذاري موارد زير بهتر است به شكل همزمان رعايت گردد تا به شكلي صحيح از انگشت گذاري دست يابيم:
۳/۱/۲/۱: در هنگام انگشت گذاري بر روي گريف ويولون لازم است تا انگشتان به صورت هلالي بر روي گريف گذاشته شوند.
  شيوه صحيح قرار گرفتن انگشت دوم به صورت هلالي
اگر انگشت از بند اول خود به سمت داخل بشكند و به اصطلاح انگشت به جاي شكل هلالي به صورت هشتي گذارده شود اين امر به مرور زمان باعث ايجاد دردناكي انگشت در اين ناحيه گشته و از ديگر سو از ميزان احاطه نوازنده در انگشت گذاري مي كاهد.

۳/۱/۲/۲: همواره در نواختن، بايستي سيم از ناحيه نشيمنگاه سر انگشت گرفته شود و از دخالت ناخن در انگشت گذاري جلوگيري گردد و انگشت در هنگام نشستن بر روي گريف نبايستي به فرمي قرار گيرد كه ناخن نوازنده با سيم درگير شود و به عبارت ديگر نوازنده سيم را با ناخن بگيرد.*
  شيوه غلط قرار گرفتن انگشت اول
در اين حالت اشتباه، از ميزان قوس داخلي انگشتان و شكل هلالي آنها كاسته مي گردد و براي انگشت گذاري، به ناحيه سر انگشت فشاري بيشتر از حد لازم، وارد مي گردد و همچنين از ميزان تسلط در انگشت گذاري كاسته شده و در عين حال از ميزان استقلال انگشتان نسبت به يكديگر در هنگام نواختن كاسته مي گردد.

۳/۱/۲/۳: هرگاه در امتداد درازاي انگشت خطي فرض كنيم كه اين درازا را به دو نيمه سمت چپ و راست قسمت كند، لازم است تا نوازنده ويلون با نيمه سمت چپ نشيمنگاه سر انگشت، بر روي گريف انگشت گذارد.
  شيوه غلط قرار گرفتن ناخن روي سيم
زيرا اولا با توجه به فاصله اندك ميان سيم ها در ويلون در صورتي كه سيم با نيمه سمت راست انگشت گرفته شود، انگشت تا حدود زيادي بر روي سيم بم تر مجاور قرار مي گيرد و در صورتي كه نياز به اجراي نتي با شماره انگشت پايين تر بر روي سيم بم تر به طور همزمان( اجراي دوبل ) و يا بلافاصله پس از آن باشد، اجرا با مشكل همراه خواهد شد.

ثانيا انگشت گذاري با نيمه راست نشيمنگاه سر انگشت، در بسياري از هنرجويان منتهي به شكستگي مچ چپ به سمت راست مي گردد كه مطلوب نيست.( رجوع شود به بند ۳/۱/۲- مچ )
 شيوه صحيح قرار گرفتن انگشت سوم به صورت هلالي
۳/۱/۲/۴: به غير از زماني كه اجراي كنت ها(به فتح كاف) يا همان فواصل پنجم مورد نظر نوازنده است، در ساير مواقع با رعايت موارد بالا بايستي به گونه اي انگشت گذاري انجام پذيرد كه سيم زيرتر مجاور، آزاد باشد.

تذكر-۱۵:
انگشت گذاري زماني به بهترين شكل انجام مي پذيرد كه بند شماره: ۱/۱/۲ مربوط به چرخش دست به درستي انجام پذيرفته باشد.
  شيوه صحيح قرار گرفتن انگشت چهارم به صورت هلالي
*به همين منظور لازم است تا نوازنده ناخن را تا حد ممكن كوتاه نگاه دارد.

۳/۱/۲/۵: در حالت قرارگيري انگشت اول در كنار شيطانك نبايستي امتداد بند اول اين انگشت در پشت دست، از امتداد پشت ساعد و دست چپ خارج گشته و از امتداد آنها عقب تر رود و اين انگشت به شكل شكسته در ناكل در آيد. در غير اينصورت كششي نامتعارف در ناحيه ناكل انگشت اول بوجود آمده و همچنين از آزادي عمل ساير انگشتان (به خصوص انگشت چهارم) در انگشت گذاري كاسته مي گردد.

شيوه صحيح قرار گيري انگشت اول
(به فاصله نيم پرده از شيطانك)
در حالتي كه لازم است تا تنها انگشت اول به سمت عقب حركت نموده و در كنار شيطانك قرار گيرد، بايد از انتقال كل مجموعه دست چپ به سمت عقب خودداري نمود و بايد تنها اين انگشت را، به سمت عقب حركت داد.

البته اين مورد را نبايد با حالتي كه مجموعه دست چپ به سمت عقب حركت مي كند و در پوزيسيون نيم-قبل از پوزيسيون اول- قرار مي گيرد، اشتباه گرفت (نظير اجراي گام سل بمل ماژور در پوزيسيون اول عقب كشيده يا همان پوزيسيون نيم).

تذكر-۱۵: همواره براي انتقال يك انگشت ميان دو پرده مجاور، زمان منظور گشته در اين جابجايي از ضرب آهنگ نتي صرف مي گردد، كه تغيير مي يابد. براي مثال در نواختن سل ديز بلافاصله پس از سل بكار با انگشت دوم در پوزيسيون اول سيم “مي”، زمان صرف شده براي جابجايي، از ضرب آهنگ نت سل ديز صرف مي گردد.

۶/۲/۱/۳: از آنجا كه در انگشت گذاري بر گريف مجبور به اعمال نيرو هستيم و اين امر بطور دائمي در هنگام نواختن صورت مي پذيرد، از اين رو توجه به دو مورد ميزان فشار انگشت و چگونگي وارد ساختن آن در زمان انگشت گذاري بر گريف لازم است.

الف-ميزان فشار انگشت: صرف بيهوده نيرو و وارد ساختن فشار بيش از اندازه بر گريف، باعث وجود آمدن دردناكي در دست و خستگي زود هنگام نوازنده در زمان تمرين مي گردد، از ديگر سو ميزان اين فشار با توجه به شكل طبيعي انگشتان و مشخصات فيزيكي شكل ويولون، در تمامي نقاط گريف يكسان نيست.

بنابراين بهتر است تا انگشت گذاري با دقت به نكات زير انجام گردد:

۱-در حالت “معمول” نواختن بر روي يك سيم و به خصوص در “پوزيسيون هاي پايينتر”، بطوركلي نيازي نيست تا بي مورد فشار اضافه و بيش از اندازه بر انگشت وارد سازيم.

بايد دقت داشت كه گاه به اشتباه، هنرجو براي حصول صداگيري قوي تر از ويولون به جاي وارد آوردن فشار قائم به آرشه انگشتان دست چپ خود را محكم تر بر روي گريف فشار مي دهد و باعث صرف نيروي بيهوده در دست چپ مي گردد.

۲- طبيعي است اين ميزان فشار در انگشتان مختلف متفاوت بوده و با توجه به طول و ابعاد فيزيكي در انگشتان مختلف متفاوت مي باشد.( براي مثال انگشت چهارم بطور طبيعي داراي طولي كوتاهتر و ابعاد فيزيكي كوچكتر نسبت به ساير انگشتان بوده و طبيعي است كه بازوي كوچكتري براي انتقال نيرو محسوب مي گردد ).

شكل غلط قرار گيري انگشت اول
(به فاصله نيم پرده از شيطانك)
۳-به طور طبيعي هرچه در “پوزيسيون هاي بالاتر” انگشت گذاري انجام مي گردد، وضعيت انگشت گذاري بحراني تر مي گردد( به علت دخالت و وارد گشتن پارامتر شكل طبيعي ساز، در ارتباط دو سويه ميان دست و گريف )، همچنين فاصله ارتفاعي سيم از گريف افزايش مي يابد( و اين فاصله در پوزيسيون هاي انتهايي ويلن به بيشترين ميزان خود مي رسد ).

شيوه صحيح قرار گيري انگشت اول
(به فاصله يك پرده از شيطانك)
بنابراين فشار لازمه براي انگشت گذاري در پوزيسيون هاي بالاتر نسبت به پوزيسيون هاي پايين تر دچار تغيير مي گردد.

ب- چگونگي وارد آوردن نيرو: نيروي وارده براي انگشت گذاري، تنها بايستي از طريق سر انگشت بر روي گريف وارد گردد و نبايستي ساير قسمت هاي دست (به خصوص ناحيه مچ)، درگير اين مسئله شود. براي تمرين مي توان بدون بكارگيري آرشه، ويلون را نگاه داشت و با پرتاب انگشتان از فاصله يك الي دو سانتي بر روي گريف و اعمال نيرو تنها از طريق سر انگشت، به تمرين انگشت گذاري پرداخت. در اين تمرين لازم است تا نكات زير رعايت گردد:
۱- در هنگام تمرين با هر انگشت از حركت اضافه و بي مورد ساير انگشتان(چه در نشستن و چه در برخواستن از روي گريف) جلوگيري شود و هر انگشت بايد بتواند به شكلي مستقل از ديگر انگشتان اين تمرين را انجام دهد.

۲- براي برداشتن انگشت، آن را بيش از اندازه نسبت به گريف بالا نياوريم و از آن فاصله ندهيم (همچنين ميزان نشست و برخواست انگشت نسبت به گريف، يك اندازه باشد).

۳- برداشتن انگشت همراه با پرتاب آن به سمت بالا نباشد و به عبارت ديگر در هنگام برداشتن انگشت نيروي اضافه صرف اين عمل نگردد و از تاكيد دادن بي مورد ذهني و يا عملي بر روي برداشتن و نشستن انگشت، اجتناب نمود.

۴- تك تك انگشتان توانايي لازم در انتقال نيرو، تنها از ناحيه سر انگشت بر روي گريف را به دست آورند.

۳/۱/۳: انگشت گذاري در سيم هاي مجاور:
بهترين شكل انگشت گذاري در تغيير سيم، روندي است كه در راحت ترين شكل ممكن و با جلوگيري نمودن از ايجاد هر حركت اضافي در ناحيه دست، صورت مي پذيرد و متاسفانه گاه شاهديم تعداد حركات اضافي و بي موردي كه نوازنده در اجراي يك جمله موسيقايي به “مجموعه دست چپ” خود مي دهد، از تعداد كل نت هاي آن جمله بيشتر است.

لازم به يادآوري است كه براي يادگيري بهتر و كنترل انگشت گذاري صحيح در حالات مختلف نواختن روي يك سيم و مابين سيم هاي مجاور و مابين سيم هاي غير مجاور كه در اين سلسله مقالات مورد بررسي قرار مي گيرد از آينه مي توان بهره جست.(رجوع شود به مقاله نوازنده و تمرين-۶)

۳/۱/۳/۱: انگشت گذاري در پوزيسيون هاي اول تا چهارم در حالي صورت مي پذيرد كه موارد مطرح شده در بند شماره ۲/۱/۵مربوط به محل قرارگيري آرنج چپ برقرار است. بنابراين نبايستي در هنگام انگشت گذاري از سيم مي به سمت سيم سل آرنج چپ بيش از اندازه به سمت راست انحراف يابد(و يا در حالت عكس حركت آرنج در انگشت گذاري از سيم سل به سمت سيم مي، اتفاق افتد).

۳/۱/۳/۲: در اين حالت نوازنده لازم است تا از بروز هرگونه شكست جانبي مچ در انگشت گذاري بر سيم هاي مجاور كه در بند شماره ۳/۱/۲ آمده است خودداري كند. (آموزش ويولن به خصوص شكست به سمت راست مچ، در روند انگشت گذاري از سيم سل تا مي).

تذكر-۱۶: امتداد راستاي مچ نسبت به ساعد و محل قرارگيري آرنج چپ در هنگام انگشت گذاري در پوزيسيون پنجم و به بعد، تغيير مي يابد كه در قسمت اجراي پوزيسيون هاي دست چپ مورد بررسي قرار خواهد گرفت.

۳/۱/۳/۳: براي اجراي فواصل پنجم ( كنت، Quinte ) انگشت نبايد از يك سيم به سيم مجاور انتقال يابد. بلكه نوازنده بايد از ابتدا با در نظر داشتن اين حالت، انگشت را همزمان بر روي دو سيم مجاور نگاه دارد تا در هنگام تعويض سريع سيم هيچگونه قطعي صدا به سبب انتقال انگشت بوجود نيايد (مانند اجراي لگاتوي نت هاي “سل” و “ر” با انگشت سوم در پوزيسيون اول سيم هاي دوم و سوم).

تذكر-۱۷: براي اطلاع يافتن از چگونگي به كارگيري سيم آزاد در هنگام انتقال به سيم مجاور، مي توان به بخش سيم آزاد در مقالات اديت در ويولون- IIو III مراجعه نمود.

اين مطلب نخستين بار در مجلۀ موسيقي گفتگوي هارمونيك منتشر گرديده است